การตรัสรู้คือความไม่มีอะไรให้ระลึกถึง ผู้ถึงได้ก็ไม่พูดแล้วพระโพธิธรรม จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี "พระโพธิธรรม" โดยโยะชิโทะชิ (ค.ศ. 1877) พระโพธิธรรม (สันสกฤต: โพธิธรฺม, เทวนาครี बोधिधर्म; อักษรโรมัน (NLAC) : bōdhidharma; จีน: 菩提達摩, พินอิน: Pútídámó , Dámó) แต่ในนิยายกำลังภายในในประเทศไทยมักเรียก ตักม้อ หรือ ตั๊กม้อ (สำเนียงแต้จิ๋ว ตรงกับจีนกลางว่า ต๋าหมอ)เป็นพระภิกษุในศาสนาพุทธฝ่ายมหายานนิกายเซน มีประวัติไม่ชัดเจนนัก แต่เชื่อกันว่ามีตัวตนอยู่จริง และเป็นผู้สถาปนาวัดเส้าหลิน ในจีน ทั้งยังได้เผยแพร่วิชามวยจีนในหมู่พระเณรของวัดเส้าหลิน จนมีชื่อเสียงมาจวบจนทุกวันนี้ ตามตำนานระบุว่า ท่านเกิดเมื่อราว ค.ศ. 520 เดิมเป็นพระราชโอรสองค์ที่ 3 ของพระเจ้าแผ่นดิน แคว้นคันธารราษฎร์ ประเทศอินเดีย ใกล้เมืองมัทราสในปัจจุบัน มีนัยน์ตาสีฟ้า ตั้งแต่พระชนอายุยังเยาว์ ทรงปราดเปรื่องและแตกฉานในคัมภีร์ของทุก ๆ ศาสนา ตลอดจนวรรณคดี อักษรศาสตร์โบราณ นับเป็นปราชญ์เอกแห่งยุค เมื่อพระบิดาสิ้นพระชนม์ พระองค์สามารถนั่งสมาธิเข้าฌานสมาบัติชั้นสูง อยู่เบื้องพระบรมศพของพระบิดานานตลอดถึง 7 วัน หลังจากนั้น จึงไปศึกษาแสวงธรรมอยู่กับพระปรัชญาตาระเถระ ผู้เป็นพระสังฆปรินายกองค์ที่ 27 แห่งนิกายเซน (ซึ่งอ้างว่าสืบมาตั้งแต่พระมหากัสสปะในสมัยพุทธกาล ถือเป็นพระปฐมสังฆปริณายกของนิกายเซนในประเทศจีน) หลังจากนั้นท่านได้จาริกจากอินเดียไปเมืองจีน เมื่อราว ค.ศ. 526 (6 ขวบ?) ได้เดินทางไปยังเมืองกวางตุ้งของจีน เข้าเฝ้าจักรพรรดิเหลียงอู่ตี้ และไม่นานต่อมาได้ก่อตั้งอารามขึ้นในเมืองลั่วหยาง และใช้เวลาปฏิบัติวิปัสนากรรมฐานถึง 9 ปีในการเพ่งผนังถ้ำ ฝ่ายมหายาน ถือว่าพระโพธิธรรมเป็นสังฆปริณายกองค์ที่ 28 ที่สืบสายโดยตรงมาจากพระโคตมพุทธเจ้าผ่านทางพระมหากัสสปะ และยังเป็นผู้สถาปนานิกายเซนขึ้นมาในประเทศจีนอีกด้วย เนื่องจากคำสอนของท่านจะเน้นไปที่การเข้าฌาน แนวทางคำสอนของท่านจึงมักจะเรียกกันว่า ฌาน (สันสกฤต: [ธฺยาน] ध्यान : dhyan ) ในภาษาจีนเรียกว่า 'ฉาน'(สำเนียงจีนกลาง ส่วนสำเนีงแต้จิ๋วเรียกว่า เซี้ยง) และภาษาญี่ปุ่นว่า 'เซน' ประวัติชีวิตของท่านถือเป็นตำนาน ขาดหลักฐานที่แน่นอน เช่น ตำนานหนึ่งเล่าว่า ท่านได้ตัดหนังตาทิ้ง เนื่องจากโมโหที่เผลอหลับไปขณะทำสมาธิ เมื่อหนังตานั้นตกถึงพื้น ก็เติบโตกลายเป็นต้นชา และตำนานยังเล่าต่อว่า ด้วยเหตุดังกล่าวภิกษุนิกายเซนจึงนิยมดื่มน้ำชา เพราะจะได้ไม่ง่วงเวลาทำสมาธิ พ.ศ. 1079 มีการสร้างสถูปอุทิศถวายท่านขึ้นในเมืองเหอหนาน ภายหลังรัชสมัยจักรพรรดิถังไท่จง ตุ๊กตาล้มลุกของญี่ปุ่น ที่เรียกว่า "ดะรุมะ" ก็เชื่อกันว่าสืบมาจากท่านตั๊กม้อนี้ อ้างอิง[แก้] Avari, Burjor (2007), India: The Ancient Past, New York: Routledge. Broughton, Jeffrey L. (1999), The Bodhidharma Anthology: The Earliest Records of Zen, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-21972-4 Dumoulin, Heinrich (2005), Zen Buddhism: A History, 1: India and China, Bloomington, IN: World Wisdom, ISBN 0-941532-89-5 Dumoulin, Heinrich (1993), "Early Chinese Zen Reexamined: A Supplement to Zen Buddhism: A History", Japanese Journal of Religious Studies 20 (1): 31–53, ISSN 0304-1042. Faure, Bernard (1986), "Bodhidharma as Textual and Religious Paradigm", History of Religions 25 (3): 187–198, doi:10.1086/463039 Ferguson, Andrew. Zen's Chinese Heritage: The Masters and their Teachings. Somerville: Wisdom Publications, 2000. ISBN 0-86171-163-7. Hu, William; Bleicher, Fred (1965), "The Shadow of Bodhidharma", Black Belt Magazine (Black Belt Inc.) (May 1965, Vol. III, No. 5): 36–41. Kohn, Michael H., ed. (1991), The Shambhala Dictionary of Buddhism and Zen, Boston: Shambhala. Lin, Boyuan (1996), Zhōngguó wǔshù shǐ 中國武術史, Taipei 臺北: Wǔzhōu chūbǎnshè 五洲出版社 Maguire, Jack (2001), Essential Buddhism, New York: Pocket Books, ISBN 0-671-04188-6 Mahajan, Vidya Dhar (1972), Ancient India, S. Chand & Co. OCLC 474621 Red Pine, ed. (1989), The Zen Teaching of Bodhidharma: A Bilingual Edition, New York: North Point Press, ISBN 0-86547-399-4. Soothill, William Edward and Hodous, Lewis. A Dictionary of Chinese Buddhist Terms. London: RoutledgeCurzon, 1995. Sutton, Florin Giripescu (1991), Existence and Enlightenment in the Laṅkāvatāra Sūtra: A Study in the Ontology and Epistemology of the Yogācāra School of Mahāyāna Buddhism, Albany: State University of New York Press, ISBN 0-7914-0172-3. Suzuki, D.T., ed. (1932), The Lankavatara Sutra: A Mahayana Text. Suzuki, D.T. (1948), Manual of Zen Buddhism. Suzuki, D.T. (1949), Essays in Zen Buddhism, New York: Grove Press, ISBN 0-8021-5118-3 Watts, Alan. The Way of Zen. New York: Vintage Books, 1985. ISBN 0-375-70510-4 Watts, Alan (1958), The Spirit of Zen, New York: Grove Press. Williams, Paul. Mahayana Buddhism: The Doctrinal Foundations. ISBN 0-415-02537-0. Zvelebil, Kamil V. (1987), "The Sound of the One Hand", Journal of the American Oriental Society (Journal of the American Oriental Society, Vol. 107, No. 1) 107 (1): 125–126, doi:10.2307/602960. 金实秋. Sino-Japanese-Korean Statue Dictionary of Bodhidharma (中日韩达摩造像图典). 宗教文化出版社, 2007-07. ISBN 7-80123-888-5