ความเป็นจริงของสิ่งทั้งปวง

การเจริญสติปัฏฐาน

– ความรู้พื้นฐานในการเจริญสติปัฏฐาน
o รู้ทวาร 6 คือ รับรู้อารมณ์ของจิตทางไหน ทางนั้นเรียกว่าทวาร
o รู้อารมณ์ 6 คือ รับรู้สิ่งที่จิตเข้าไปรู้
o รู้ว่าอะไรเป็นนาม อะไรเป็นรูปทางทวารทั้ง 6
o รู้ว่าจะกำหนดนามอะไร กำหนดรูปอะไร ในทวารทั้ง 6
o รู้วิธีกำหนดหรือการวางใจในอารมณ์นั้น ๆ และรู้เหตุผลของการที่ต้องกำหนดนั้น
– องค์ประกอบที่เกี่ยวข้องในการเจริญสติปัฏฐาน ประกอบด้วย 2 ฝ่าย ได้แก่
o ฝ่ายถูกกำหนด หรือ ผู้ถูกดู หมายถึง อารมณ์ที่ถูกกำหนด ได้แก่ กาย เวทนา จิต หรือธรรม
o ฝ่ายดูอารมณ์ หรือ กำหนดรู้อารมณ์ เป็นผู้ทำการงาน ได้แก่ อาตาปี (ความเพียร) สัมปชาโน (ปัญญา) สติมา (สติ) ทั้ง 3 นี้จัดว่าเป็นองค์ของสติปัฏฐาน เรียกว่า โยคาวจร เป็นธรรมชาติที่ร่วมกันทำการงาน
– หลักการฝึกสติปัฏฐาน มี 4 ประการ ได้แก่
o จัดระเบียบในเรือนใจ คือ ต้องมีสติ ความระลึกรู้ในอารมณ์ ซึ่งจะเข้าไปช่วยสะสางและจัดระเบียบให้แก่จิตใจที่เต็มไปด้วยความรู้สึกนึกคิดต่าง ๆ ด้วยการเฝ้าสังเกตสิ่งที่สลับซับซ้อนในจิตใจ
o เรียกชื่อให้ถูกต้อง ด้วยการเรียนรู้สภาวธรรมความเป็นจริงว่า อะไรเป็นรูป อะไรเป็นนาม
o ตรงดิ่งแห่งการมอง คือ เพ่งเล็งในอารมณ์ได้แยบคายถูกต้องตามความเป็นจริงด้วยสัมมาทิฏฐิ และมีโยนิโสมนสิการ
o มีความเนิบช้า เพื่อให้เกิดความสำรวมในการกระทำนั้น ๆ เช่น ในการเคลื่อนไหวอาจต้องช้าลงเล็กน้อย แต่ไม่ทำให้ผิดปกติไป ทั้งนี้ เพื่อให้สติตามทัน

13.4.3 ผลของการเจริญสติปัฏฐาน
– การที่จะแจ้งในพระไตรลักษณ์อันเป็นความจริงของธรรมชาติ 3 ประการ ได้แก่ อนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา ได้นั้น ต้องเข้าใจว่าพระไตรลักษณ์เป็นสามัญลักษณะของรูปและนาม ถ้าเปรียบไตรลักษณ์เหมือนลวดลายบนตัวเสือ จะเห็นลายเสือได้ต้องดูที่ตัวเสือคือรูปนาม คือการปฏิบัติตามหลักแห่งสติปัฏฐาน
– การที่ไม่เห็นสิ่งซึ่งเป็นสภาวธรรมตามความเป็นจริง 3 ประการคือ พระไตรลักษณ์ได้โดยง่าย เพราะมีสิ่งปิดบังไว้ คือ สันตติ อิริยาบถ และฆนสัญญา ตามลำดับ
o สันตติ หมายถึง การสืบต่อของรูปนามที่เกิดขึ้นติดต่อกันอย่างรวดเร็วจึงทำให้ไม่เห็นความเกิดขึ้นและดับไปของนามรูป
o การที่เราเห็นทุกข์ ทั้ง ๆ ที่ทุกข์นั้นเกิดขึ้นเสมอกับอิริยาบถเก่า ก็เพราะอิริยาบถใหม่นั้นมาปิดบังเอาไว้ เพราะอิริยาบถใหม่ที่เพิ่งเปลี่ยนมานั้นยังไม่มีทุกขเวทนา
o ฆนสัญญา คือ การรวมตัวเป็นกลุ่มก้อนของรูปและนาม ซึ่งหมายความว่า การเป็นอยู่รวมกันของสภาวธรรมนั่นเอง จึงทำให้สำคัญผิดว่านามรูปเป็นปึกแผ่น มีสาระ เมื่อความสำคัญในสาระเกิดขึ้น ความสำคัญว่าเที่ยงเป็นสุข เป็นตัวตน หรือมีตัวตนก็เกิดขึ้น
– ผลของการเจริญสติปัฏฐาน มี 7 ประการ ได้แก่
o สัตว์ทั้งหลายบริสุทธิ์จากกิเลส
o พ้นจากความโศก
o พ้นจากการเพ้อรำพัน
o สามารถดับทุกข์ที่เกิดทางกาย
o สามารถดับทุกข์ที่เกิดทางใจ
o ยังให้บรรลุพระธรรมวิเศษ
o ยังให้แจ้งในพระนิพพาน