มงคลสูตรชีวิตที่มีมงคลสามสิบแปดประการหันทะ มะยัง มังคะละสุตตะคาถาโย ภะณามะเส มงคลชีวิต ๓๘ ประการที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ เอวัมเม สุตัง เอกัง สะมะยัง ในสมัยหนึ่ง พระอานนท์เถระเจ้าได้สดับมาว่า ภะคะวา สาวัตถิยัง วิหะระติ เชตะวะเน อนาถะปิณฑิกะ อาราเม พระผู้มีพระภาคเจ้า เสด็จประทับอยู่ ในพระวิหารชื่อ เชตะวนาราม ของ อนาถปิณฑิกเศรษฐี ณ กรุงสาวัตถี อะถะ โข อัญญะตะรา เทวะตา ครั้งนั้นแล เทพยดา องค์หนึ่ง อะภิกกันตายะ รัตติยา อะภิกกันตะวัณณา มีรัศมีงามยิ่ง เมื่อปฐมยาม ราตรีผ่านไปแล้ว เกวะละปัปปัง เชตะวะนัง โอภาเสตวา ยังพระเชตวันให้สว่างไสวไปทั่ว เยนะ ภะคะวา เตนุปะสังกะมิ (เทพยดา) ได้เข้าไปพระผู้มีพระภาคเจ้า จนถึงที่ประทับ อุปะสังกะมิตวา ภะคะวันตัง อภิวาเทตวา เอกะมันตัง อัฏฐาสิ ครั้นเข้าไปเฝ้าแล้ว จึงถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาคเจ้า แล้วยืนอยู่ ณ ที่อันควร ส่วนหนึ่ง เอกะมันตัง ฐิตา โข สา เทวตา ภะคะวันตัง คาถายะ อัชฌะภาสิ แล้วได้กราบทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยคาถา ว่า พะหู เทวา มะนุสสา จะ เทวดาและมนุษย์เป็นอันมาก มังคะลานิ อะจินตะยุง อากังขะมานา โสตถานัง พรูหิ มังคะละมุตตะมัง ผู้หวังความสวัสดีได้พากันคิดถึงมงคล คือเหตุให้ถึงความเจริญทั้งหลาย ขอพระองค์ทรงตรัสบอก มงคลอันสูงสุด ด้วยเถิด .... พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสบอกว่า ( มงคลข้อที่ ๑ ) อะเสวะนา จะ พาลานัง การไม่คบคนพาลทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๒ ) ปัณฑิตานัญจะ เสวะนา การคบแต่บัณฑิตทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๓ ) ปูชา จะ ปูชะนียานัง การบูชา คนที่ควรบูชา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๔ ) ปะฏิรูปะเทสะวาโส จะ การอยู่ในประเทศอันควร ( มงคลข้อที่ ๕ ) ปุเพ จะ กะตะปุญญะตา ความเป็นผู้มีบุญอันกระทำไว้แล้วในกาลก่อน ( มงคลข้อที่ ๖ ) อัตตะสัมมาปะณิธิ จะ การตั้งตนไว้แล้ว โดยชอบ เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๗ และข้อที่ ๘ ) พาหุสัจจัญจะ สิปปัญจะ ความเป็นผู้เรียนรู้มาก การมีศิลปะวิทยา ( มงคลข้อที่ ๙ ) วินะโย จะ สุสิกขิโต ความเป็นผู้มีระเบียบวินัยดี ( มงคลข้อที่ ๑๐ ) สุภาสิตา จะ ยา วาจา การพูดแต่วาจาที่ดี เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๑ ) มาตาปิตุอุปัฏฐานัง การบำรุงบิดามารดา ( มงคลข้อที่ ๑๒ และ ๑๓ ) ปุตตะทารัสสะ สังคะโห การสงเคราะห์บุตร การสงเคราะห์ภรรยา ( มงคลข้อที่ ๑๔ ) อะนากุลา จะ กัมมันตา การเป็นผู้ทำการงาน ไม่คั่งค้าง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๕ และ ๑๖ ) ทานัญจะ ธัมมะจะริยา จะ การให้ทาน การประพฤติธรรม คือ กุศลกรรมบทสิบ ( มงคลข้อที่ ๑๗ ) ญาตะกานัญจะ สังคะโห การสงเคราะห์ญาติทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๑๘ ) อะนะวัชชานิ กัมมานิ การทำงานที่ปราศจากโทษ เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๙ ) อาระตี วิระตี ปาปา การงดเ้ว้นจากความชั่ว ( มงคลข้อที่ ๒๐ ) มัชชะปานา จะ สัญญะโม การละเว้นจากการดื่มน้ำเมา ( มงคลข้อที่ ๒๑ ) อัปปะมาโท จะ ธัมเมสุ การไม่ประมาทในธรรมทั้งหลาย เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๒๒ และ ๒๓ ) คาระโว จะ นิวาโต จะ การมีสัมมาคารวะ การอ่อนน้อมถ่อมตน ( มงคลข้อที ๒๔ และ ๒๕ ) สันตุฏฐี จะ กะตัญญุตา มีความสันโดด มีความกตัญญู ( มงคลข้อที่ ๒๖ ) กาเลนะ ธัมมัสสะวะนัง การฟังธรรมตามกาลเวลา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๒๗ และ ๒๘ ) ขันตี จะ โสวะจัสสะตา มีความอดทน ความเป็นผู้ว่านอนสอนง่าย ( มงคลข้อที่ ๒๙ ) สะมะณานัญจะ ทัสสะนัง การได้พบเห็นสมณะ คือผู้สงบระงับ ( มงคลข้อที่ ๓๐ ) กาเลนะ ธัมมะสากัจฉา การสนทนาธรรม ตามกาลเวลา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๓๑ และ ๓๒ ) ตะโป จะ พรัหมะจะริยัญจะ มีความเพียรเครื่องเผากิเลส การประพฤติพรหมจรรย์ ( มงคลข้อที่ ๓๓ ) อะริยะสัจจานะ ทัสสะนัง การเห็นอริยะสัจ ทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๓๔ ) นิพพานะสัจฉิกิริยา จะ การกระทำพระนิพพานให้แจ้ง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๓๕ ) ผุฏฐัสสะ โลกะธัมเมหิ จิตตัง ยัสสะ นะ กัมปะติ จิตไม่หวั่นไหว ในโลกธรรมทั้งแปด ( มงคลข้อที่ ๓๖ – ๓๗ และ ๓๘ ) อะโสกัง วิระชัง เขมัง จิตไม่เศร้าโศก จิตหมดธุลีคือกิเลส จิตถึงความเกษม คือปลอดจากโยคะกิเลสทั้งปวง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ ห้าข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด เอตาทิสานิ กัตวานะ สัพพัตถะมะปะราชิตา สัพพัตถะ โสตถิง คัจฉันติ เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย พากันปฏิบัติมงคลธรรม เครื่องให้ถึงความเจริญ เช่นนี้แล้ว ย่อมเป็นผู้ไม่พ่ายแพ้ข้าศึกทุกหมู่เหล่า ย่อมถึงสุขสวัสดี ในที่ทุกสถาน ในกาลทุกเมื่อ ตันเตสัง มังคะละมุตตะมันติ ฯ ข้อนั้นเป็นมงคลอันสูงสุดของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลายเหล่านั้น ด้วยประการฉะนี้ แล ฯ หันทะ มะยัง มังคะละสุตตะคาถาโย ภะณามะเส มงคลชีวิต ๓๘ ประการที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ เอวัมเม สุตัง เอกัง สะมะยัง ในสมัยหนึ่ง พระอานนท์เถระเจ้าได้สดับมาว่า ภะคะวา สาวัตถิยัง วิหะระติ เชตะวะเน อนาถะปิณฑิกะ อาราเม พระผู้มีพระภาคเจ้า เสด็จประทับอยู่ ในพระวิหารชื่อ เชตะวนาราม ของ อนาถปิณฑิกเศรษฐี ณ กรุงสาวัตถี อะถะ โข อัญญะตะรา เทวะตา ครั้งนั้นแล เทพยดา องค์หนึ่ง อะภิกกันตายะ รัตติยา อะภิกกันตะวัณณา มีรัศมีงามยิ่ง เมื่อปฐมยาม ราตรีผ่านไปแล้ว เกวะละปัปปัง เชตะวะนัง โอภาเสตวา ยังพระเชตวันให้สว่างไสวไปทั่ว เยนะ ภะคะวา เตนุปะสังกะมิ (เทพยดา) ได้เข้าไปพระผู้มีพระภาคเจ้า จนถึงที่ประทับ อุปะสังกะมิตวา ภะคะวันตัง อภิวาเทตวา เอกะมันตัง อัฏฐาสิ ครั้นเข้าไปเฝ้าแล้ว จึงถวายอภิวาทพระผู้มีพระภาคเจ้า แล้วยืนอยู่ ณ ที่อันควร ส่วนหนึ่ง เอกะมันตัง ฐิตา โข สา เทวตา ภะคะวันตัง คาถายะ อัชฌะภาสิ แล้วได้กราบทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยคาถา ว่า พะหู เทวา มะนุสสา จะ เทวดาและมนุษย์เป็นอันมาก มังคะลานิ อะจินตะยุง อากังขะมานา โสตถานัง พรูหิ มังคะละมุตตะมัง ผู้หวังความสวัสดีได้พากันคิดถึงมงคล คือเหตุให้ถึงความเจริญทั้งหลาย ขอพระองค์ทรงตรัสบอก มงคลอันสูงสุด ด้วยเถิด .... พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสบอกว่า ( มงคลข้อที่ ๑ ) อะเสวะนา จะ พาลานัง การไม่คบคนพาลทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๒ ) ปัณฑิตานัญจะ เสวะนา การคบแต่บัณฑิตทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๓ ) ปูชา จะ ปูชะนียานัง การบูชา คนที่ควรบูชา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๔ ) ปะฏิรูปะเทสะวาโส จะ การอยู่ในประเทศอันควร ( มงคลข้อที่ ๕ ) ปุเพ จะ กะตะปุญญะตา ความเป็นผู้มีบุญอันกระทำไว้แล้วในกาลก่อน ( มงคลข้อที่ ๖ ) อัตตะสัมมาปะณิธิ จะ การตั้งตนไว้แล้ว โดยชอบ เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๗ และข้อที่ ๘ ) พาหุสัจจัญจะ สิปปัญจะ ความเป็นผู้เรียนรู้มาก การมีศิลปะวิทยา ( มงคลข้อที่ ๙ ) วินะโย จะ สุสิกขิโต ความเป็นผู้มีระเบียบวินัยดี ( มงคลข้อที่ ๑๐ ) สุภาสิตา จะ ยา วาจา การพูดแต่วาจาที่ดี เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๑ ) มาตาปิตุอุปัฏฐานัง การบำรุงบิดามารดา ( มงคลข้อที่ ๑๒ และ ๑๓ ) ปุตตะทารัสสะ สังคะโห การสงเคราะห์บุตร การสงเคราะห์ภรรยา ( มงคลข้อที่ ๑๔ ) อะนากุลา จะ กัมมันตา การเป็นผู้ทำการงาน ไม่คั่งค้าง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๕ และ ๑๖ ) ทานัญจะ ธัมมะจะริยา จะ การให้ทาน การประพฤติธรรม คือ กุศลกรรมบทสิบ ( มงคลข้อที่ ๑๗ ) ญาตะกานัญจะ สังคะโห การสงเคราะห์ญาติทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๑๘ ) อะนะวัชชานิ กัมมานิ การทำงานที่ปราศจากโทษ เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๑๙ ) อาระตี วิระตี ปาปา การงดเ้ว้นจากความชั่ว ( มงคลข้อที่ ๒๐ ) มัชชะปานา จะ สัญญะโม การละเว้นจากการดื่มน้ำเมา ( มงคลข้อที่ ๒๑ ) อัปปะมาโท จะ ธัมเมสุ การไม่ประมาทในธรรมทั้งหลาย เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สามข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๒๒ และ ๒๓ ) คาระโว จะ นิวาโต จะ การมีสัมมาคารวะ การอ่อนน้อมถ่อมตน ( มงคลข้อที ๒๔ และ ๒๕ ) สันตุฏฐี จะ กะตัญญุตา มีความสันโดด มีความกตัญญู ( มงคลข้อที่ ๒๖ ) กาเลนะ ธัมมัสสะวะนัง การฟังธรรมตามกาลเวลา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๒๗ และ ๒๘ ) ขันตี จะ โสวะจัสสะตา มีความอดทน ความเป็นผู้ว่านอนสอนง่าย ( มงคลข้อที่ ๒๙ ) สะมะณานัญจะ ทัสสะนัง การได้พบเห็นสมณะ คือผู้สงบระงับ ( มงคลข้อที่ ๓๐ ) กาเลนะ ธัมมะสากัจฉา การสนทนาธรรม ตามกาลเวลา เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๓๑ และ ๓๒ ) ตะโป จะ พรัหมะจะริยัญจะ มีความเพียรเครื่องเผากิเลส การประพฤติพรหมจรรย์ ( มงคลข้อที่ ๓๓ ) อะริยะสัจจานะ ทัสสะนัง การเห็นอริยะสัจ ทั้งหลาย ( มงคลข้อที่ ๓๔ ) นิพพานะสัจฉิกิริยา จะ การกระทำพระนิพพานให้แจ้ง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ สี่ข้อนี้เป็นมงคลอันสูงสุด ( มงคลข้อที่ ๓๕ ) ผุฏฐัสสะ โลกะธัมเมหิ จิตตัง ยัสสะ นะ กัมปะติ จิตไม่หวั่นไหว ในโลกธรรมทั้งแปด ( มงคลข้อที่ ๓๖ – ๓๗ และ ๓๘ ) อะโสกัง วิระชัง เขมัง จิตไม่เศร้าโศก จิตหมดธุลีคือกิเลส จิตถึงความเกษม คือปลอดจากโยคะกิเลสทั้งปวง เอตัมมังคะละมุตตะมัง ฯ ห้าข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด เอตาทิสานิ กัตวานะ สัพพัตถะมะปะราชิตา สัพพัตถะ โสตถิง คัจฉันติ เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย พากันปฏิบัติมงคลธรรม เครื่องให้ถึงความเจริญ เช่นนี้แล้ว ย่อมเป็นผู้ไม่พ่ายแพ้ข้าศึกทุกหมู่เหล่า ย่อมถึงสุขสวัสดี ในที่ทุกสถาน ในกาลทุกเมื่อ ตันเตสัง มังคะละมุตตะมันติ ฯ ข้อนั้นเป็นมงคลอันสูงสุดของเทวดาและมนุษย์ทั้งหลายเหล่านั้น ด้วยประการฉะนี้ แล ฯ